TBSsay

Niks meer aan doen versie

Iets over mezelf vertellen is niet zo moeilijk, zou je denken. Een essay schrijven over waarom ik journalist wil worden blijkt toch lastiger dan ik dacht. Gek genoeg roep ik altijd dat ik een hekel heb aan het schrijven van een essay. Nu betrap ik me er dus op dat ik er weer een aan het schrijven ben. Sterker nog, dat ik het essay verkies boven een andere vorm! Dan hoef ik namelijk niet zo objectief te blijven.

Wie ben ik?

Er is een aantal dingen dat ervoor heeft gezorgd dat ik nu journalistiek studeer. Om eerlijk te zijn heb ik nooit journalist willen worden of zijn. Jaren terug verloor ik mijn moeder aan longkanker en wist ik niet eens hoe ik überhaupt nog ging overleven zonder moeder. Goed nieuws, dat lukt me tot op de dag van vandaag, elf jaar later, nog steeds. Dit verlies heeft grote impact gehad op mijn verdere ontwikkeling en de keuze om journalistiek te gaan studeren.

Om even de basis te leggen. Op 17 oktober 1995 werd ik geboren in Tilburg. Mijn moeder, Yvonne, en mijn vader Bahaa (roepnaam Bob) waren dolbij met mij. Vader Bahaa, de naam zegt het al, komt uit Egypte en had een totaal ander beeld van het stichten van een gezin dan moeder Yvonne. Vader sleutelde aan zijn auto terwijl ik met een vieze luier om lag te wachten tot mama thuis kwam, want mama wilde graag kinderen en papa wilde graag aan auto’s sleutelen. Vier jaar na mijn geboorte kwam er dan ook een einde aan hun relatie. Inmiddels ook een broertje rijker, gingen wij samen met mama bij opa en oma wonen. Oma had, zachtjes uitgedrukt, geen vertrouwen in ‘die’ Egyptenaar. Dit resulteerde later in een meisje van 11 jaar die een e-mail stuurde aan haar vader met het bericht dat ze hem niet meer hoefde te zien.

Mijn opvoeding was Nederlands. Na de scheiding van mijn ouders verleerde ik de Egyptische taal al snel en wist ik niet beter dan dat ik ‘half Egyptisch’ ben. Wat dat dan precies betekende ontdekte ik pas op mijn 21e. Anderhalf jaar na het overlijden van mijn moeder en oma zocht ik het contact met mijn vader weer op. Mijn loyaliteitsconflict was voorbij. Toch voelde het contact met mijn vader voor mij incompleet. Met het verlies van mijn opa, oma en mama was ik ook bijna al mijn Nederlandse familie verloren. Vastberaden om mijn Egyptische familie te ontmoeten vloog ik op 21-jarige leeftijd voor 4 weken naar Egypte. Ik ging naar mijn tante, oom en hun vier kinderen. Hier besefte ik pas hoe ‘Nederlands’ ik ben maar ook super veel interesse heb in hun cultuur en taal. Ik begon te begrijpen wat het voor mij betekent dat ik half Egyptisch ben. De cultuur van een warme familie maar ook meer respect voor de ouderen, hiërarchie en geen tegenspraak. Het voelde voor mij heel natuurlijk, ik was niet alleen welkom, ik kwam daar thuis.

Wie ben ik als journalist?

Deze opleiding heb ik deels ook gekozen op mijn karakter. Een vlotte babbel, liefde voor taal, ik ontmoet graag nieuwe mensen, bouw makkelijk een netwerk op en ga graag de verbinding aan. Het recept voor een journalist. Ik kom van twee verschillende culturen en droom ervan om de polarisatie binnen onze samenleving te bestrijden. Nederlands opgevoed en Arabisch georiënteerd. Mijn ambities liggen dan ook bij het worden van een Midden-Oosten correspondent. Hier valt die Egyptisch georiënteerde nieuwsgierigheid helemaal op zijn plek.

Twee medestudenten interviewden mij over diversiteit op de opleiding. Of ik wel eens gediscrimineerd word en of ik tegen dingen aanloop. Mijn antwoord daarop was: nee. Nooit voel ik mij gediscrimineerd vanwege mijn achtergrond, want die kans geef ik de ander niet. Zelf zie ik namelijk niet waarom iemand me daarop af zou keuren. Het is iets extra’s, iets wat duidelijk niet iedereen heeft, iets wat juist de diversiteit aanbrengt. Als alle anderen hetzelfde zijn, heb ik juist een streepje voor! Mijn tip aan iedereen is dan ook om jezelf altijd te presenteren vanuit je kracht, je exclusiviteit en de positie die je verdient, waarvan je hoopt dat de ander je daar ook ziet. Het verschil maken begint namelijk bij jezelf. De ander kun je niet veranderen, maar de manier waarop je jezelf presenteert heb je wel zelf in de hand. Ongeacht waar je vandaan komt, welke taal je spreekt, wat je hebt meegemaakt. Wat maakt jou bijzonder? Daar zit je impact.

Wie ben ik als impactmaker?

Gesproken over impact. Momenteel doe ik voor mijn opleiding onderzoek naar de impact van TBS in de media. Wat ons opvalt is dat het beeld wat, en dan spreek ik maar even voor mijzelf, ik had van TBS. Dat kwam helemaal niet overeen met de werkelijkheid. In mijn eerste jaar van de opleiding bezocht ik, samen met een groep medestudenten, de Woenselse Poort, een forensisch psychiatrische kliniek. In een interview met Bas Haan gaf hij me het advies om op zoek te gaan naar mijn eigen verwondering. Zijn ervaring had hem geleerd dat daar zijn impact zat: ‘Waarom is iets zo?’ De manier waarop ik die kliniek is was gelopen was namelijk met enorm veel vooroordelen. Hoe ik daar naar buiten liep was vol verbazing, hoe kon ik zoveel vooroordelen hebben gehad? Waar kwamen die vandaan, terwijl ik eigenlijk helemaal niet wist wat TBS is.

Die dag in de Woenselse Poort had veel indruk gemaakt op mij. Zoveel, dat ik samen met Adája besloot om dit uit te willen zoeken. Ook zij was mee geweest naar de Woenselse Poort. Waar komt dat stigma vandaan? We gingen op onderzoek uit en werden bijna TBS experts. Via Gemma van der Kamp, coach en coördinator van dit blok ‘Impactmakers’, kregen we de tip om ons aan te melden voor de Ontmoetingsdag: Recht van spreken. Hier zouden allerlei mensen komen die betrokken zijn bij ons rechtssysteem. Slachtoffers, nabestaanden, naasten, zorgverleners, ex-gedetineerden, ex-TBS’ers. Dé plek om de verbinding aan te gaan.

Achter mijn laptop uit

Die dag heb ik over me heen laten komen. Ik wist niet wat ik kon verwachten. Wat ik me had voorgenomen was om te kijken of ik kon achterhalen; wat hebben zij van mij nodig als journalist? Met het advies van Bas Haan in mijn achterhoofd wilde ik me weer laten verwonderen. Wat zou me opvallen en waar zou ik vraagtekens bij hebben? Tijdens een college van Matthijs Bosman, een kunstenaar, heb ik geleerd om te luisteren naar je publiek. Wat willen zij? Wat valt me op.

Na meerdere coachingsgesprekken, lessen over objectiviteit, diversiteit en inclusie, zijn me een aantal dingen opgevallen na afloop van de ontmoetingsdag. Die dag zat ik in een diverse kring van mensen, we gingen het gesprek aan. Zonder in details te treden gingen onze gesprekken vooral over ‘de man, de zoon, de vader, de gedetineerde’. In ons midden zat één ex-gedetineerde, een vrouw. Na het gesprek was het pauze en koos ik ervoor om tijdens de pauze mijn bevinding uit het gesprek met haar te delen. Een mooi begin van een diepgaand gesprek. We gingen de verbinding met elkaar aan. Als ik nu teruglees in mijn blog hoe die verbinding voor mij was, is de vraag: “Kan ik nog wel objectief zijn na dit gesprek?” Ik kreeg namelijk heel veel empathie voor haar, ze was geen vreemde meer voor mij, ik voelde me verbonden. Hier weet ik nog moeilijk hoe ik mijn weg moet vinden via mijn morele kompas. Tot waar kan ik objectief blijven? Mijn kracht is om de verbinding aan te gaan, maar mijn valkuil is blijkbaar dat ik mezelf daar totaal in kan verliezen. Ben ik dan nog wel professioneel? Maar als ik de verbinding niet aan was gegaan en haar strakke vragen had gesteld over haar verleden, had ze dan ook met me gedeeld wat ik nu van haar wist?

De journalist als impactmaker in zijn natuurlijke habitat

Wat me opvalt aan het werk van Bas Haan is dat hij werkt vanuit zijn eigen verwondering. Hij kijkt naar de uitzondering op de regel, het gat binnen de norm. Dat is ook precies wat je leert over nieuws. Nieuws is niet ‘alleen maar ellende’, het is de uitzondering op de regel. Het verschil wordt gemaakt door degene die de uitzondering heeft opgemerkt en uitgewerkt. Bas Haan schreef een stuk voor NRC over iemand die zonder veroordeling al tien jaar in een TBS-kliniek woont. Hij schrijft over een uitzondering, iets wat hem is opgevallen en wat hij graag aan het licht wil brengen. De uitzondering zit hem namelijk niet alleen in ‘het gevaar wat wij lopen’ rondom het onderwerp TBS’ers, ook binnen zo’n kliniek vindt er onrecht plaats.

Het verhaal vertellen van een ander is dus niet zo makkelijk. Want hoe vertel je het verhaal van een ander? Omdat die persoon gehoord moet worden, een podium verdient, iets slechts heeft gedaan of juist iets verloren heeft. In bijna alle gevallen is het belangrijk om objectief te zijn, professioneel te blijven, een journalist te zijn. Het zijn van een journalist is niet alleen gebaseerd op kennis, wetenschap, onderzoek en intellectualiteit. Het is ook afhankelijk van wie je bent, wat je zelf hebt meegemaakt, waarom je journalist bent geworden en wat daarin jouw kracht is. Daar waar je impact maakt. En heel eerlijk gezegd denk ik niet dat je daar altijd objectief hoeft te zijn. Dat wat jou maakt tot de persoon die je bent, daar waar je interesse ligt, maakt al dat het niet meer objectief is. Niet honderd procent. Dat kan niet, en dat wil ik ook niet. Passie en verbinding kan in mijn ogen misschien wel meer impact maken, juist omdat de maker minder objectief is en met hart en ziel een onderwerp aangaat.

Mijn voorbeelden hierin zijn Sakir Khader, visueel documentairemaker, en Hans Faber, schrijver en journalist. Beide bedrijven zij journalistiek vanuit een persoonlijk belang. Vanuit een emotie, betrokkenheid, de uitzondering op de regel. Tuurlijk is Hans Faber tot op een bepaalde hoogte objectief, maar vanuit zijn hart zal hij dat nooit helemaal kunnen zijn. Vanuit het verlies van zijn nichtje, Anne Faber, maakt hij een documentaire in een TBS-kliniek. Anne Faber werd verkracht en vermoord door iemand die eigenlijk TBS had moeten krijgen. Er gebeurt van alles bij Hans, maar juist daarom wil hij deze documentaire graag maken. Juist daarom wil hij dit tot op de bodem uitzoeken. Sakir maakt foto’s vanuit een bepaalde emotie, betrokkenheid, verlies en onrecht. Hij is Nederlands-Palestijns en legt op adembenemende wijze de Gaza oorlog vast. Juist daar waar het hem het meest aan het hart gaat. Hij kiest er voor om niet objectief te zijn. Toch ligt daar wel zijn impact.

Geleerd en gereflecteerd

Na afloop van de ontmoetingsdag Recht van spreken besefte ik dat ik een journalist ben die iets met mijn hart doet. Ik ga die verbinding aan, want alleen zo kan ik eerlijk blijven naar mezelf en de ander. Zo kan ik het verhaal vertellen van een ander zoals het is.

Zo’n journalist wil ik zijn. Daar waar het mij aan het hart gaat, daar waar ik het verschil kan maken. Op de plek waar ik de verbinding voel, het emotie bij mij opwekt, want daar kan ik een mooi verhaal vertellen. Daar wil ik mijn impact maken.

Bronvermelding

1. Gesproken bron Bas Haan
   Haan, B. (persoonlijke communicatie, 27 september 2024).
2. Geschreven onderzoek Bas Haan, NRC
   Haan, B. (2024, 1 oktober). Hoe kan iemand zonder veroordeling al tien jaar in een tbs-kliniek zitten? NRC. https://stichtingfontys-my.sharepoint.com/personal/517230_student_fontys_nl/_layouts/15/onedrive.aspx?id=%2Fpersonal%2F517230%5Fstudent%5Ffontys%5Fnl%2FDocuments%2FNIET%20GEBRUIKEN%20%2D%20De%20Impactmakers%20%2D%20TBS%2FBronnen%20en%20contacten%2FDocumenten%2FIn%20de%20media%2FHoe%20kan%20iemand%20zonder%20veroordeling%20al%20tien%20jaar%20in%20een%20tbs%2Dkliniek%20zitten%5F%20%2D%20NRC%2Epdf
3. Expertbegeleiding Matthijs Bosman
   Bosman, M. (2024, 17 september). Fontys Hogeschool.
4. Interview Sakir Khader en Joris Luyendijk Zomergasten
   Khader, S., & Luyendijk, J. (2024, 22 augustus). Zomergasten.
5. Documentaire ‘In de TBS’ met Hans Faber
   Faber, H. (Elena Lindemans). (2024). In de TBS [Documentaire]. VPRO.
6. Ontmoetingsdag: recht van spreken Grote Beek in Eindhoven, gesproken bron Helen
   Helen. (persoonlijke communicatie, 10 oktober 2024).
7. Geschreven onderzoek Rianne Lachmeijer De Correspondent
   Lachmeijer, R. (2024, 1 oktober). Tbs en de geestelijke gezondheidszorg: Een kritische blik. De Correspondent. https://decorrespondent.nl
8. Documentaire van Jessica Villerius TBS: aan de andere kant
   Villerius, J. (Jessica Villerius). (2024). TBS: aan de andere kant [Documentaire]. VPRO.
9. Nieuwsbericht Robin van Lonkhuijsen Nederlands Dagblad
   Van Lonkhuijsen, R. (2024, 2 oktober). Problemen met de uitvoering van tbs-maatregelen. Nederlands Dagblad. https://nederlandsdagblad.nl
10. Website van TBS Nederland
    TBS Nederland. (2024). Wat is tbs en hoe werkt het? https://www.tbsnederland.nl